Marcel Van Goethem, de architect van het hoofdgebouw van de Nationale Bank

Marcel Van Goethem werd op 7 juni 1900 in Brussel geboren. Hij begon zijn studies aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Brussel. Daarna trok hij naar Frankrijk, waar hij een opleiding volgde aan de École des Beaux-Arts in Parijs. Op 25-jarige leeftijd behaalde hij er zijn diploma. Bij zijn terugkeer naar België werkte hij lange tijd als medewerker en vennoot van architect Alexis Dumont. Samen realiseerden ze tal van openbare en privégebouwen, waaronder de kantoorgebouwen van Shell (1934) en de Assurances Générales de Trieste (1936) - beiden in de Brusselse Ravensteinstraat.

Als architect was Van Goethem ook actief in het onderwijs. In 1929 werd hij leraar architectuur aan de École de Dessin in Sint-Joost-ten-Node. Van 1937 tot 1945 was hij er directeur. Hij maakte deel uit van de examencommissie van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten. Enkele jaren later, in 1948, werd hij gastdocent aan de Faculteit Toegepaste Wetenschappen van de ULB.

Aan de vooravond van de oorlog, op 1 februari 1940, werd Marcel Van Goethem als architect van de Nationale Bank van België aangesteld, om het nieuwe hoofdgebouw van de Bank gestalte te geven. Dit project zag het licht omdat de bestaande gebouwen te klein waren geworden en de aanleg van een spoorwegverbinding tussen Brussel-Noord en Brussel-Zuid ruimte bood om uit te breiden. Tal van huizen in de omgeving werden onteigend en de Nationale Bank maakte hiervan gebruik om niet alleen nieuwe kantoren, maar ook een nieuwe drukkerij te bouwen.

Voor het uitwerken van het project ondernam Van Goethem verschillende studiereizen naar Engeland, Zwitserland, Scandinavië en de Verenigde Staten. Hij integreerde ook heel wat technische hoogstandjes en innovatieve technieken in het gebouw. Schuiframen in aluminium, mobiele scheidingsmuren, snelle liften met automatische deuren, het moderne verluchtingssysteem en de TL-verlichting die in het plafond is verwerkt zijn hiervan treffende voorbeelden.

De eerste steen werd gelegd op 20 januari 1948 en de werken duurden meer dan tien jaar. Het was een huzarenstukje, aangezien de nieuwe gebouwen grotendeels werden opgetrokken op dezelfde plaats als de oude gebouwen, die eerst bijna volledig moesten worden afgebroken. Bovendien werden de activiteiten van de Bank tijdens de werken geen enkele dag onderbroken.

Het monumentale bankgebouw wordt gekenmerkt door een heldere structuur. De voorgevel bestaat uit een reeks hoge, slanke zuilen in steen. Van Goethem deed, net als voor zijn andere realisaties, een beroep op een aantal ingenieurs om zeker te zijn dat deze zuilen ook bij hoge windkracht stabiel genoeg waren. Puur esthetisch gesproken lijkt dit geheel op traliewerk dat het gebouw afsluit, maar toch volop het licht binnenlaat.

De voorgevel van het gebouw wordt boven de publieksingang gesierd door drie figuren uit aluminium. Op de noordelijke en zuidelijke rotonde prijken de 'gildepenningen', medaillons in reliëf die verwijzen naar verschillende beroepen. Al deze kunstwerken zijn van de hand van Marcel Rau. Links en rechts van de voorgevel staan twee grote vrouwenbeelden. Het beeld aan de zuidkant is van Georges Grard en is getiteld 'Zittende vrouw'. Het 'Geknield meisje' van Charles Leplae bevindt zich aan de noordelijke zijde.

De carrière van Marcel Van Goethem speelde zich niet alleen in de Nationale Bank af. In 1953 werd hij medewerker van Paul Bonduelle, de hoofdarchitect van de Wereldtentoonstelling van 1958. Hij volgde hem in 1955 op en coördineerde dit grootse evenement. Van Goethem wilde dat de wereldtentoonstelling een nooit gezien laboratorium werd voor de architecten van de deelnemende landen. Hij tekende zelf geen enkel gebouw, maar spande zich in om het werk zo goed mogelijk te organiseren en te helpen waar nodig. Hij zorgde ervoor dat 500 architecten, ingenieurs en decorateurs konden werken onder ideale omstandigheden.

Van Goethem was in dezelfde periode ook betrokken bij de plannen voor het nieuwe gebouw van de Koninklijke Munt in 1957. Het idee was om dit gebouw in de buurt van de Nationale Bank op te trekken. Zo viel de keuze op de Pachecolaan. Omdat men ook op architecturaal vlak een homogeniteit tussen beide gebouwen nastreefde, werd het ontwerp aan Van Goethem toevertrouwd. De plannen van Van Goethem werden om financiële redenen echter niet volledig uitgevoerd.

Marcel Van Goethem was in de ULB niet alleen actief als gastdocent. Hij was ook verantwoordelijk voor de nieuwe universitaire gebouwen, waaronder het grote Paul-Emile Jansonauditorium (1958) met maar liefst 1500 plaatsen.